میزان مصرف برق یک کولر گازی بین ۳ تا ۵ برابر یک کولر آبی متعارف است و لازم است بدانیم که سهم سیستم‌های سرمایش از کل نیاز مصرف برق کشور، بسته به سال بین ۴۰ تا ۴۵ درصد است، یعنی ۳۶۰۰۰ مگاوات (معادل تولید برق ۳۰ نیروگاه بسیار بزرگ). لذا با توجه به مصرف قابل ملاحظه و روز افزون در این بخش، مراقبت در مصرف بهینه برق در آن حتی در فصل زمستان بسیار ضروری است.
نظام مهندسی ساختمان و نقش آن در کاهش مصرف انرژی
در کشور ما، بخش ساختمان حدود ۴۰درصد از کل مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دهد. متأسفانه با این وجود، اقدامات انجام شده در سالهای اخیر اثربخشی مورد انتظار را در کاهش مصرف انرژی بخش ساختمان نداشته است و رشد مصرف، همچنان روند افزایشی نگران کننده‌ای دارد. بدیهی است که تداوم این وضعیت، تبعات اقتصادی و زیست محیطی جبران‌ناپذیری برای کشور به دنبال خواهد داشت. در سال ۱۳۷۰، اولین ویرایش مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، تحت عنوان صرفه‌جویی در مصرف انرژی تدوین شد که بخش اعظم آن ضوابط طراحی عایق کاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان بود. متأسفانه، به دلیل عدم وجود آمادگی لازم در جامعه مهندسی ساختمان و مردم، ضوابط تعیین شده در این ویرایش، در اکثر پروژه‌های ساختمانی، اعم از دولتی و خصوصی نادیده گرفته شد. در ادامه در سال ۱۳۸۱، ویرایش دوم این مبحث تهیه و ابلاغ شد. در این ویرایش، علاوه بر پوستة خارجی، تأسیسات مکانیکی و روشنایی ساختمان نیز هر یک در فصلی جداگانه مطرح شدند و توصیه‌هایی نیز برای طراحی ساختمان ارائه شد. از سوی دیگر، در گروه‌بندی ساختمان‌ها، علاوه بر کاربری، عوامل دیگری نظیر نیاز انرژی سالانه نیز مد نظر قرارگرفت. نسخه فعلی مبحث نوزدوهم، شماره 5 است که با رعایت کامل این مبحث، کاهش تا ۵۰ درصد در مصرف انرژی ابنیه امکان‌پذیر خواهد شد.
اهم اقدامات مدنظر در این مبحث: اشاعه فرهنگ پایداری، ساختمان‌های سبز، سامانه‌های هوشمند، کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر، سیستم‌های نوین تهویه و تعمیم برچسب انرژی به تمامی فرآورده‌ها و تجهیزاتی است که در جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
راه حل صرفه‌جویی در مصرف انرژی ساختمان‌ها
همانطور که اشاره شد در عین وجود این مبحث از بیش از ۳۰ سال قبل، اما در عمل به طور کامل و همه جانبه به آن در احداث ساختمان‌ها توجه و نظارت نمی‌شود که حاصل آن اتلاف زیاد انرژی در بخش ساختمانی است. در عمل باید دولت (وزارت نیرو) ابتدا لایحه‌ای در حوزه حفظ و مصرف بهینه انرژی ابنیه به مجلس شورای اسلامی برای تصویب و تبدیل به قانون رسمی کشور ارائه کند و سپس کارگروه انرژی مجلس قانونی با همین موضوع را با لحاظ کردن نکات، الزامات حداقلی مصرف انرژی در ساختمان‌ها با مشورت کندگان وزارت نیرو و ضمانت اجرایی تهیه، تدوین و ابلاغ کند. بعد از این مرحله باید با توجه به نیاز و به صورت دوره‌ای این قانون اصلاح و به‌روز رسانی شده و در نهایت سازمان نظام مهندسی کشور(نماینده وزارت راه و شهرسازی) و شهرداری‌ها (نماینده وزارت کشور) مکلف به اعمال مفاد این قانون در آیین‌نامه‌های مربوطه شوند و سپس نظارت در اجرا را نیز برعهده ایشان گذاشته شده و رعایت کامل مبحث مصرف بهینه انرژی را مانند مبحث آسانسور، یکی از شروط ارائه گواهی پایان‌کار ساختمان‌ها به مالکان قرار دهند. از این رو، طراحی و نصب سیستم سرمایش-گرمایش کولرگازی و داکت اسپیلیت‌ها برای ابنیه باید متناسب با اقلیم منطقه و مصوبات وزارت نیرو تنها در تقسیم‌بندی گرمسیری و مناطق مرطوب مجاز باشد و نصب اینگونه سیستم‌ها برای مناطق عادی به خصوص کلان شهرهایی مانند: تهران، مشهد، اصفهان و... ممنوع شود و طبعاً اگر سازنده‌ای آن را رعایت نکند، ارائه گواهی پایان کار برای ساختمانش امکان‌پذیر نباشد. موفقیت در این راه، همکاری تنگاتنگ دولت و مجلس شورای اسلامی را می‌طلبد و حداکثر در پایان برنامه هفتم توسعه(سال۱۴۰۷) این امر باید کاملاً تحقق یابد.
سامانه اطلاعات پایش انرژی ساختمان‌ها
نحوه محاسبه رده مصرف انرژی ساختمان‌ها(به خصوص بخش اداری)
نکات فنی تولید برق زمستانی و کولر گازی
هر چند استفاده از سوخت‌های فسیلی(منابع تجدیدناپذیر) مانند گاز، برای تولید برق در زمستان تکافوی تأمین برق را نمی‌کند، اما تمام تلاش مسوولان صنعت برق بر استفاده حداقلی از منابع دیگر تولید انرژی چون گازوئیل و مازوت است، چراکه فارغ از مسوولیت، آنها هم در این کشور زندگی کرده و منطقاً حفظ محیط زیست، آلوده نبودن آب و هوا، کاهش تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای در سرلوحه برنامه‌های ایشان باید باشد اما عدم همکاری درصد کمی از مشترکین پرمصرف و بدمصرف، نهاد تصمیم‌گیر در صنعت برق را وادار به استفاده از این نوع منابع جایگزین به منظور تأمین نیاز مصرف مجازی جامعه و حفظ پایداری شبکه حتی در زمستان می‌کند.
از نظر فنی نیز، استفاده از سوخت‌های فسیلی جایگزین گاز به واحدهای نیروگاهی آسیب وارد کرده و از عمر آنها می‌کاهد، لذا وزارت نیرو نیز مایل به استفاده از این سوخت‌ها در سبد تولید انرژی برق، در شرایط عادی شبکه نیست.
یک نمونه بدمصرفی در فصل سرما
یکی از بدترین اتفاقات که در حوزه مصرف انرژی برق به خصوص در سالهای اخیر کشورمان افتاده است، فرهنگ بد استفاده از کولرهای گازی و داکت اسپیلیت‌ها به منظور ایجاد سرما در فصل تابستان و از آن بدتر تولید گرما در فصل زمستان در مناطق معتدلی و با رطوبت کم به خصوص کلان شهرهای معتدل است. استفاده روزافزون از این دستگاه‌ها، یکی دیگر از مهمترین عوامل هدر رفت انرژی در کشور است، از مشکلات ایجاد شده در بکارگیری آنها برای گرمایش خانوار می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱-آسیب زیست محیطی و انتشار گازهای گلخانه‌ای:
طی فرایند تولید گرما، دمای دستگاه بالا رفته و موجب آسیب رساندن به لایه اوزون می‌شود. درک این نکته که آب و هوا و بیماری‌هایی مثل: انواع سرطان غنی و فقیر نمی‌شناسد، بسیار مهم و حیاتی است. "به فکر آینده خود و فرزندانمان باشیم."
۲- اصولاً طراحی محدودة فعالیت دمایی کولرگازی و اسپیلت رو به پایین است نه بالا:
استفاده از این دستگاه مناسب و مقرون به صرفه برای تولیدگرما نیست.
۳-هزینه‌های زیاد کولرگازی و اسپلیت:
مقدار هزینه‌ای که برای خرید، تعمیر و نگهداری یک کولرگازی و اسپلیت باید در نظر گرفت، به نسبت سایر وسایل گرمایشی بسیار بسیار بالاتر است.
۴-فشار آمدن به کمپرسور و فن:
چنانچه از کولرگازی به عنوان یک وسیله گرمایشی استفاده شود و تنظیم دستگاه بر روی دمای بسیار بالا باشد، موجب می‌شود که کولر گازی به‌طور مداوم کار کند و دمای کمپرسور بیش از اندازه افزایش پیدا کرده و در نهایت کمپرسور، فن و حتی ترموستات دچار فرسودگی، آسیب جدی و کاهش عمر مفید دستگاه و افزایش هزینه‌های خانوار در این شرایط اقتصادی می‌شود.
۵-هزینه‌های بالای سوخت
کولرهای گازی از انرژی برق به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. استفاده از سیستم گرمایشی کولرهای گازی، مقدار مصرف برق را بیشتر کرده و مشترک برق مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتر(حداقل ۳ برابر) می‌شود(طبق فرمول محاسباتی)، البته در صورتی که رابطه قیمت-مصرف خطی باشد، که باتوجه به تصاعد در نظر گرفته شده برای مشترکین پرمصرف و خارج از الگو برای کاهش ناترازی موجود بین تولید-مصرف برق و نیز کنترل پایداری شبکه، این رقم باز هم تا چند برابر بیشترمی‌شود!
همانطور که تشریح شد: یکی از مشکلات صنعت برق در فصل سرد سال، افزایش روند استفاده از اسپیلت و داکت اسپیلت برای تولید گرما در بخش‌های خانگی و اداری است و این در حالی است که با این روند میزان مصرف این دو بخش طبق آنچه گفته شد، تا حداقل۳ برابر افزایش می‌یابد. در نقطه مقابل، در صورت کاهش ۱۰درصد گاز مصرفی خانگی با وسایل گرمایشی عرف، استاندارد، با رده انرژی بهتر از B و پایه گازسوز، مشکلی در زمستان پیش نخواهد آمد.
نتیجه‌گیری: تمامی این اقدامات اصلاحی، منجر به کاهش مصرف سوخت فسیلی و افزایش بهره‌وری انرژی شده و در نهایت عاملی برای تبدیل کشورمان از کشوری در حال توسعه به کشوری توسعه یافته بوده و از همه مهمتر آینده فرزندانمان را برای زندگی بهتر در محیطی سالم‌تر تضمین خواهد کرد.
سیدسعید میرشریفی
