به گزارش خبرگزاری توانیر، اهمیت موضوع در نظام سلامت مطالعات بین‌المللی نشان داده‌اند که مصرف انرژی در بیمارستانها بین ۲.۵ تا ۵ برابر سایر ساختمان‌های اداری عمومی است (WHO ۲۰۲۲). همچنین در ایران، مصرف سرانه آب در بیمارستانها تا سه برابر میانگین مصرف خانوار تخمین زده شده است. در شرایط کم‌آبی و قطع برق، حتی چند ساعت خاموشی یا کمبود فشار آب می‌تواند جان بیماران را به خطر اندازد.
اهداف مدیریت انرژی در مراکز درمانی: کاهش هزینه‌های غیرضروری و بهبود بهره‌وری اقتصادی افزایش پایداری خدمات درمانی در شرایط اضطراری کاهش آثار زیست محیطی و کمک به توسعه پایدار تقویت تاب‌آوری مراکز درمانی در برابر بحران‌های انرژی
راهبردهای صرفه‌جویی در مصرف برق:
۱-مدیریت روشنایی استفاده از نور طبیعی روز در طراحی و بهره‌برداری نصب چراغهای LED کم‌مصرف با سنسورهای حرکتی در راهروها، انبارها و...خاموش کردن چراغهای غیرضروری در پایان شیفت‌ها استفاده از سیستم‌های خورشیدی در صورت امکان برای تولید برق یا گرم کردن آب مصرفی
۲-سیستم‌های سرمایش و گرمایش تنظیم دمای ترموستاتها در محدوده بهینه (۲۴-۲۶ درجه در تابستان و ۲۰-۲۲ درجه در زمستان) سرویس و پاک‌سازی منظم فیلترها و کندانسورها و نصب ترموستات هوشمنداستفاده از عایق‌کاری مناسب در دیوارها، سقف‌ها و پنجره‌ها استفاده از تجهیزات پزشکی و برقی کم‌مصرف
۳-دستگاههای پزشکی و تجهیزات الکتریکی خاموش کردن تجهیزات غیرفعال مانند دستگاههای MRI ، مانیتورها، چاپگرها، دستگاههای غیرضروری در خارج از زمان بهره‌برداری اولویت دادن به خرید تجهیزات با رتبه انرژی بالا (Energy Star)نصب UPS و سیستم‌های پایش مصرف برای تجهیزات حیاتی
۴-آموزش و فرهنگ‌سازی پرسنل طراحی و اجرای کارگاههای آموزشی برای کادر سلامت، نیروی انسانی خدماتی و اداری نصب پوسترها و تابلوهای هشدار مصرف برق در نقاط پرتردد مشوق‌های تشویقی برای بخشهای موفق در مصرف بهینه انرژی
راهبردهای صرفه‌جویی در مصرف آب:
۱-بهینه‌سازی سیستم‌های آبرسانی تعویض شیرآلات فرسوده با شیرهای چشمی یا پدالی نصب پرلاتور( قطعه ای است که بر روی جریان آب خروجی تاثیر می‌گذارد و با کنترل این جریان سبب کاهش مصرف آب، جلوگیری از فشار زیاد آب و یکنواختی جریان آب می شود) و تجهیزات کاهش فشار آبپایش منظم نشت‌ها در لوله‌ها، شیرآلات و فلاش‌تانک‌ها، کولرها و مخازن استفاده از شیرآلات کم‌مصرف (نصب شیرآلات اهرمی، سنسوردار یا با فشار قابل تنظیم) استفاده از فلاش‌تانک‌های دوحالته برای کنترل مقدار آب مصرفی در سرویسهای بهداشتی
۲-استفاده مجدد از آب خاکستری (Greywater) جمع‌آوری آب تقطیر شده دستگاههای تهویه برای مصارف غیرشرب استفاده از سیستم‌های تصفیه خاکستری برای آبیاری فضای سبز بیمارستان جداسازی شبکه فاضلاب بهداشتی از فاضلاب صنعتی برای امکان بازچرخانی
۳-تغییر الگوی مصرف آموزش بیماران و همراهان درباره نحوه مصرف درست آب در سرویسهای بهداشتی بهینه‌سازی روش‌های ضدعفونی و شست‌وشو در اتاق عمل و استریلیزاسیون شست‌وشوی وسایل به صورت گروهی و در زمان‌های مشخص اطلاع‌رسانی درباره اهمیت صرفه‌جویی و روش‌های انجام آن آبیاری هوشمند فضای سبز استفاده از سیستم‌های قطرهای یا آبیاری در ساعات خنک روز
اقدامات مدیریتی و نظارتی:
ایجاد کمیته صرفه‌جویی انرژی و آب در بیمارستان نصب کنتورهای جداگانه برای بخشهای مختلف جهت پایش مصرف تهیه گزارش ماهانه مصرف و تحلیل روندها ، تشویق پرسنل با طرحهای انگیزشی برای مشارکت در صرفه‌جویی
برنامه عملیاتی صرفه جویی در مصرف آب و برق در بیمارستانها و مراکز درمانی:
فاز اول: ارزیابی اولیه و برنامه ریزی تشکیل کمیته انرژی و آب (شامل مدیر فنی، مسئول تاسیسات، مسوول HSE، نماینده پرسنل پزشکی) جمع‌آوری اطلاعات مصرف آب و برق ۳ تا ۱۲ ماه گذشته بازرسی فنی تاسیسات جهت بررسی نشتی‌ها و عملکرد تجهیزات تهیه گزارش تحلیل مصرف و شناسایی نقاط پرمصرف تعیین اهداف کمی برای کاهش مصرف (مثلاً کاهش ۱۰ درصد برق در ۶ ماه)
فاز دوم: اجرای اقدامات سریع و کم هزینه: آموزش و اطلاع رسانی به پرسنل و بیماران (پوستر، پیامک داخلی، آموزش در جلسات) نصب برچسبهای یادآوری صرفه جویی روی تجهیزات تنظیم دمای ترموستاتها (بهینه تابستان ۲۳-۲۴ درجه، زمستان ۱۹-۲۰ درجه) خاموشی تجهیزات و چراغهای غیرضروری در شیفت شب تعمیر فوری نشتی‌های آب و هوا
فاز سوم: سرمایه گذاری میان مدت: تعویض شیرآلات و فلاش تانکها با انواع کم مصرف جایگزینی لامپهای پرمصرف با LED در بخشهای اصلی نصب حسگر حرکت در مکانهای کم تردد نصب کنتورهای فرعی برای کنترل مصرف بخشها اجرای سیستم آبیاری قطرهای در فضای سبز
فاز چهارم: طرحهای بلندمدت و پایدار نصب پنل‌های خورشیدی برای تولید برق یا گرمایش آب استفاده از سیستم بازچرخانی آب (Greywater Recycling) اتوماسیون کامل سیستم‌های روشنایی و تهویه دریافت استانداردهای مدیریت انرژی (ISO ۵۰۰۰۱) و محیط زیست (ISO ۱۴۰۰۱) ارزیابی و بازنگری سالانه برنامه ها
برنامه‌ریزی عملیاتی گام‌به‌گام
نقش مردم و همراهان بیمار صرفه‌جویی یک وظیفه همگانی است؛ برای مراجعین و همراهان بیمار، می‌توان اقدامات زیر را اجرا کرد: نصب تابلوهای اطلاع‌رسانی در ورودی‌ها و اتاق‌ها توزیع بروشورهای آموزشی در پذیرش یا برنامه های آموزشی در فضای مجازی اختصاص اپراتورهای داوطلب (پرسنل آموزش دیده) برای تذکر مؤدبانه
با برنامه‌ریزی علمی، آموزش و اصلاح تجهیزات و رفتارها، می‌توان مصرف آب و برق در مراکز درمانی را به شکل معناداری کاهش داد. صرفه‌جویی در انرژی نه تنها وظیفه‌ای مدیریتی بلکه اخلاقی، محیط‌زیستی و ملی است. اکنون زمان آن است که نظام سلامت ایران در خط مقدم مقابله با بحران انرژی قرار گیرد؛ همان‌گونه که در دیگر بحران‌های بهداشتی، پیشتاز بوده است.
دکتر ابراهیم نوری گوشکی، عضو هیات مدیره انجمن علمی متخصصین پزشکی خانواده ایران
